Je poetst elke dag je tanden met tandpasta, gebruikt je persoonlijke verzorgingsproducten en eet groenten en snacks. Bewust of onbewust gebruik je elke dag parabenen. Je hebt waarschijnlijk wel eens van parabenen gehoord. Ze worden uitgescholden als kwaadaardige en ongezonde toevoegingen.
Maar is dat echt waar? Wil je weten wat waar is en wat niet? Dan ben je hier op de juiste plaats. We hebben grondig onderzoek gedaan en de belangrijkste vragen beantwoord.
Inhoud
- 1 De belangrijkste feiten in het kort
- 2 Parabenen: wat je moet weten
- 2.1 Wat zijn parabenen en hoe werken ze?
- 2.2 Welke producten bevatten parabenen?
- 2.3 Zijn parabenen schadelijk voor de gezondheid?
- 2.4 Hoe worden parabenen gemaakt?
- 2.5 Welke soorten parabenen zijn er?
- 2.6 Hoe worden parabenen geëtiketteerd?
- 2.7 Hoe komen parabenen in het lichaam?
- 2.8 Wat zijn de effecten van parabenen tijdens de zwangerschap?
- 3 Wat zijn de alternatieven voor parabenen?
- 4 Conclusie
De belangrijkste feiten in het kort
- Parabenen zijn chemische verbindingen met antibacteriële en schimmelwerende eigenschappen. Daarom worden ze al jaren gebruikt als conserveringsmiddel in de cosmetica-, farmaceutica- en voedingsmiddelenindustrie.
- Parabenen worden zwaar bekritiseerd omdat ze schadelijk voor de gezondheid zouden zijn en de oorzaak van kanker, allergieën en hormoonstoornissen. Momenteel zijn er echter nog geen studies die een concreet oorzakelijk verband aantonen.
- Parabenen worden synthetisch aangemaakt, maar komen ook in de natuur voor. Groenten zoals komkommers en wortels, maar ook honing, aardbeien en druiven bevatten natuurlijke parabenen.
Parabenen: wat je moet weten
Ben je onzeker en wil je meer weten over parabenen? In de volgende paragrafen proberen we alle twijfels weg te nemen.
Wat zijn parabenen en hoe werken ze?
Parabenen zijn een overkoepelende term voor 4-hydroxybenzoëzuur. Dit zijn chemische verbindingen die gebruikt worden als conserveringsmiddel in de cosmetica-, farmaceutische en soms voedselindustrie. Door hun eigenschappen hebben parabenen een antibacteriële en schimmeldodende werking.
Het woord paraben komt van het zuur para-hydroxybenzoëzuur waaraan het zijn naam ontleent. De kiemvrije werking verlengt de houdbaarheid en verleent zo ook een langer en veiliger gebruik van de producten.
Welke producten bevatten parabenen?
Behalve in farmaceutische producten komen parabenen ook voor in douchegels, huidverzorgingsproducten, zonbescherming en cosmetica. Parabenen komen af en toe ook voor in de levensmiddelensector, bijvoorbeeld in vleeswaren, eikleurstoffen, snoepgoed, gecoate noten en snacks. Ze worden ook gevonden in sigaretten.
Zijn parabenen schadelijk voor de gezondheid?
Parabenen worden herhaaldelijk bekritiseerd. Ze zouden verband houden met kanker, allergieën en hormonen. Geen van de beschuldigingen is tot nu toe door studies bevestigd.
Hoewel er parabenen zijn waarvan is aangetoond dat ze allergieën veroorzaken en de hormoonhuishouding verstoren, zijn die in de EU verboden. Parabenen in onze producten zijn volkomen onschadelijk. Het is echter bewezen dat parabenen in ons lichaam worden afgezet. (1)
Cancer
In 2004 kwamen parabenen onder vuur te liggen toen een studie ze in verband bracht met borstkanker. Onderzoekers hadden resten van parabenen in tumorweefsel gevonden. Deze studie is echter zeer omstreden omdat de onderzoeksgroep uit slechts 20 patiënten bestond en er geen controlegroep was.
Bovendien werd geen monster van gezond weefsel genomen. (2) Momenteel is er nog steeds geen studie die het verband tussen parabenen en kanker bewijst.
Allergieën
Parabenen zijn beproefde conserveringsmiddelen en worden als goed verdraagbaar beschouwd. Niettemin kunnen allergische reacties zoals roodheid en jeuk optreden (3). Volgens de Gesellschaft für Dermopharmazie e.V. komt dit echter zelden voor. (4)
Hormoonachtige werking
Door de hormoonachtige werking van parabenen worden ze in verband gebracht met schommelingen in de hormoonhuishouding en een verhoging van de oestrogeenspiegel. Er zijn studies met ratten die deze beweringen bevestigen, maar er zijn ook studies die ze weerleggen. (5) Hierover zijn dus geen sluitende resultaten.
Deskundigen geloven echter dat de hoeveelheid stoffen die werkelijk met het lichaam in aanraking komt zo klein is dat een hormoonachtig effect uitgesloten kan worden.
Hoe worden parabenen gemaakt?
Om uit te leggen hoe parabenen ontstaan, moet je de termen condensatiereactie en ester kennen. In de condensatiereactie combineren twee moleculen zich nadat een eenvoudig molecuul (bv. water, ammoniak, kooldioxide) afgesplitst is.
Ester is een product van de condensatiereactie. Alcohol met zuur reageert tot ester en water. Parabenen zijn een esterverbinding van 4-hydroxybenzoëzuur. Als het zuur met de alcohol reageert, ontstaat een condensatiereactie.
De producten die uit de condensatiereactie ontstaan zijn parabenen en water. Parabenen worden verkregen als een kristallijn, reukloos en smaakloos poeder.
Welke soorten parabenen zijn er?
Er zijn verschillende soorten parabenen. De naam verwijst naar het alcohol dat bij de condensatiereactie gebruikt wordt.
| Type | Concentratie | Studie | Conclusie |
|---|---|---|---|
| Propylparaben/Butylparaben | 0,19% | Ja | onschadelijk als de concentratie niet overschreden wordt |
| Methylparaben/Ethylparaben | 0,4% | Ja | onschadelijk, als de concentratie niet overschreden wordt |
| Fenylparaben / Isopropylparaben | verboden | geen onderzoeksresultaten, daarom kan een schadelijk effect op de gezondheid niet worden uitgesloten |
Parabenen in hoge concentraties zijn giftig. Daarom zijn er maximale concentraties vastgesteld. 4 soorten parabenen zijn onderzocht en getest op dieren. Voor andere soorten paraben, zoals fenylparaben en isopropylparaben, zijn er onvoldoende onderzoeksrapporten. Daarom raden deskundigen sterk af om cosmetica te gebruiken die parabenen bevatten.
Hoe worden parabenen geëtiketteerd?
Als een product parabenen bevat, kun je dat zien op de ingrediëntenlijst. Parabenen worden voluit geschreven of afgekort met cijfercodes.
| Typ | Afkorting |
|---|---|
| Ethylparaben | E 214 |
| Sodiumethylparaben | E 215 |
| Methylparaben | E 218 |
| Sodiummethylparaben | E 219 |
Het gebruik van propylparaben (E 216 ) en natriumpropylparaben (E 217) in levensmiddelen is sinds 2006 niet meer toegestaan in de EU omdat ze allergieën kunnen veroorzaken en de hormoonhuishouding kunnen verstoren.
Hoe komen parabenen in het lichaam?
Zoals reeds gezegd, worden parabenen in ons lichaam afgezet. Er zijn 2 manieren waarop parabenen ons lichaam binnendringen.
- Oraal: Door het consumeren van voedsel dat conserveermiddelen bevat.
- Huidcontact: Door huidverzorgingsproducten te gebruiken, douchegel, zonnebrandcrème, enz.
Maar maak je geen zorgen. Ze blijven niet voor altijd in je lichaam. Parabenen worden weer via de urine uitgescheiden.
Wat zijn de effecten van parabenen tijdens de zwangerschap?
Omdat aanstaande moeders tijdens de zwangerschap ook parabenen innemen, komen deze stoffen ook in de baarmoeder terecht. Dit kan aantoonbare nadelen hebben voor de nakomelingen.
Parabenen hebben een hormoonachtige werking en kunnen de hormoonhuishouding veranderen. Bij een volledig ontwikkeld mens is dit effect zo minimaal dat het uitgesloten kan worden.
Bij ongeboren baby’s is het echter anders. Een studie toont aan dat blootstelling aan butylparaben tijdens de zwangerschap zwaarlijvigheid bij het kind tijdens de eerste 8 levensjaren kan bevorderen (6).
Zwangere vrouwen moeten conserveringsmiddelen zoveel mogelijk vermijden tijdens de zwangerschap en de borstvoeding om hun ongeboren kinderen te beschermen.
Volgens de resultaten werd het experiment ook op muizen uitgevoerd. De parabenen bleken een effect te hebben op de regeling van het verzadigingshormoon leptine. Dit verzadigingshormoon regelt de eetlust. Als het verstoord is, kan het tot zwaarlijvigheid leiden.
Wat zijn de alternatieven voor parabenen?
Je hebt vast wel eens “parabeenvrij” of “zonder parabenen” op een verpakking gelezen. Deze producten bevatten geen parabenen. Dit maakt ze echter nog niet tot conserveervrije producten.
Een alternatief voor parabeenvrije producten zijn:
- Vers voedsel: Als je parabenen wilt vermijden, koop dan vers voedsel en bereid je eigen maaltijden.
- Natuurlijke cosmetica: Er is ook nog een andere mogelijkheid voor cosmetische producten. Als je additieven zoveel mogelijk wilt vermijden, kun je natuurlijke cosmetica gebruiken. Zoek naar natuurlijke cosmetica met het NaTrue zegel. Deze producten mogen geen parabenen bevatten.
In de meeste gevallen worden in plaats van parabenen andere gebruikt als conserveringsmiddel.
Welke andere alternatieven voor parabenen worden in de industrie gebruikt?
Parabenen zijn bewezen conserveringsmiddelen. Er is nog steeds geen echt substituut. De alternatieven zijn meestal niet echt beter. Er bestaat niet zoiets als “vrij van conserveermiddelen”.
Producten met dit label maken misbruik van een wettelijke maas in de wet. Multifunctionele stoffen zoals alcohol en glycerine hebben een conserverende werking. Maar omdat conservering niet het hoofddoel is, worden deze ingrediënten niet als conserveermiddelen beschouwd.
Methylparaben, ethylparaben en propylparaben behoren tot de meest gebruikte conserveringsmiddelen in de wereld.
Conserveringsmiddelen zijn een noodzakelijk kwaad. Als parabenen en co. weggelaten zouden worden, zouden ziektekiemen, schimmelsporen en bedorven producten het gevolg zijn. Dit zou je lichaam blootstellen aan nieuwe en riskante risico’s.
Etherische oliën, vitaminen en kruiden
Alternatieven voor parabenen zijn onder andere etherische oliën, vitaminen en kruiden. Deze natuurlijke conserveringsmiddelen hebben ook een antibacteriële werking.
Helaas zijn producten met deze toevoegingen niet lang houd baar. De meeste oliën verliezen hun kiemdodende werking na een jaar. Een ander nadeel is dat de additieven soms in hoge concentraties nodig zijn. Dit kan ook de prijs beïnvloeden.
Natriumbenzoaat
Natriumbenzoaat of E 211 wordt gemaakt van benzoëzuur. Het wordt synthetisch geproduceerd voor zijn voornaamste gebruik in de voedselproductie.
In de natuur wordt het ook gevonden in veenbessen, pruimen, honing en gistende zuivelproducten. Het conserveermiddel wordt gebruikt in dranken, sauzen, olijven, ingemaakte groenten, worsten en nog veel meer.
Natriumbenzoaat wordt er ook van verdacht allergieën te veroorzaken, ook de combinatie met vitamine C, het kan kankerverwekkende stoffen vormen. Vooral voor katten en honden is deze stof erg gevaarlijk omdat ze het niet kunnen ontgiften.
Ethylhexylglycerine
Ethylhexylglycerine is een synthetische verbinding die uit granen en planten komt. Het doodt micro-organismen door hun celwanden te vernietigen. Ethylhexylglycerine staat bekend als een veilig alternatief voor parabenen. Dit conserveringsmiddel heeft ook zijn nadelen. Studies hebben aangetoond dat huidirritatie optrad na gebruik van ethylhexylglycerine (7)
Fenoxyethanol
Fenoxyethanol is een etherproduct van alcohol. Dit conserveringsmiddel wordt vooral gebruikt in de cosmetica-industrie. Het ingrediënt komt voor in vochtige doekjes, glijmiddelen en vaccins.
Fenoxyethanol wordt ook gebruikt als verzachtend middel en oplosmiddel in inkten en zepen. Het is goedkoop te produceren. Helaas is fenoxyethanol ook bekritiseerd vanwege zijn kankerverwekkende eigenschappen. Bij vermenging met methyldibroomglutaarnitril kan fenoxyethanol een allergische reactie veroorzaken.
Meestal worden de stoffen in combinatie gebruikt. Daarom is het gebruik van deze twee stoffen verboden in producten met een contacttijd. Bovendien is fenoxyethanol in Europa alleen toegestaan in een maximale concentratie van 1%, omdat de stof een toxische werking heeft op het bloed en de lever.
Verpakking
Hoe duurzaam een product is, hangt ook af van de verpakking. Een product bederft in principe alleen omdat het met lucht in aanraking komt. Hierdoor wordt het product besmet met ziektekiemen. In het geval van crèmes in potjes wordt het product telkens als het geopend wordt verontreinigd door vingers en luchtcontact.
Zonlicht tast ook de ingrediënten aan en bevordert het ontbindingsproces. Er zijn al containers met pompsystemen die geen lucht doorlaten. Er zit een vacuüm in het bakje dat het product naar de opening duwt, maar geen schimmelsporen of ziektekiemen binnenlaat. Dit systeem is perfect voor natuurlijke cosmetica, maar is veel duurder dan gewone verpakkingen.
Conclusie
Parabenen worden in de maatschappij als onfatsoenlijke conserveringsmiddelen beschouwd. Men zegt dat ze allergieën opwekken, kanker veroorzaken en hormoonachtige effecten hebben. Er zijn parabenen die allergische reacties kunnen veroorzaken en de hormoonhuishouding kunnen verstoren.
Deze zijn echter door de richtlijn van de EU verboden en mogen niet gebruikt worden. In kleine doses maken ze producten langer houdbaar. Er zijn nog steeds geen langetermijnstudies die een schadelijk effect op de gezondheid uitsluiten.
Deskundigen zijn er echter zeker van dat parabenen in lage concentraties onschadelijk zijn. Vooral omdat ze ook van nature in voedsel voorkomen. Zwangere vrouwen kunnen parabenen beter vermijden, want het is bewezen dat ze effecten hebben op het ongeboren kind.
Beeldbron: Popov / 123rf
Referenties (7)
1.
Darbre PD, Harvey PW. Paraben esters: review of recent studies of endocrine toxicity, absorption, esterase and human exposure, and discussion of potential human health risks. J Appl Toxicol. 2008;28(5):561-578. doi:10.1002/jat.1358
Bron
2.
P. D. Darbre, A. Aljarrah, W. R. Miller, N. G. Coldham, M. J. Sauer, G. S. Pope: Concentrations of parabens in human breast tumours. In: Journal of applied toxicology : JAT. Band 24, Nummer 1, 2004 Jan-Feb, S. 5–13, doi:10.1002/jat.958. PMID 14745841
Bron
3.
Lange-Ionescu, S. et al. (1996) Kontaktallergie bei Patienten mit Stauungsdermatitis oder Ekzem der Beine. Dermatosen 44, 14-22 .
Bron
4.
GD Gesellschaft für Dermopharmazie e.V.: Kontaktallergien auf Kosmetika (PDF; 17 kB) Pressemitteilung vom 4. April 2011.
Bron
5.
State of the Art of Endocrine Disruptors - Final Report, Report zur von der Generaldirektion Umwelt 2009 in Auftrag gegebene Studie zum Stand der Bewertung von endokrinen Disruptoren, 23. Dezember 2011.
Bron
6.
Leppert B, Strunz S, Seiwert B, et al. Maternal paraben exposure triggers childhood overweight development. Nat Commun. 2020;11(1):561. Published 2020 Feb 11. doi:10.1038/s41467-019-14202-1
Bron
7.
Aerts O, Verhulst L, Goossens A. Ethylhexylglycerin: a low-risk, but highly relevant, sensitizer in 'hypo-allergenic' cosmetics. Contact Dermatitis. 2016;74(5):281-288. doi:10.1111/cod.12546
Bron
Waarom kun je me vertrouwen?
Gerelateerde artikelen
